Merhaba girişimci ruh! Zihninizde parlayan o eşsiz fikri, o emeği döktüğünüz yazılımı, tasarladığınız ürünü veya kaleme aldığınız kitabı hayata geçirdiniz. Ancak başarı yolculuğunun en kritik virajlarından biri, bu değerli eserinizi çalınmaya veya izinsiz kullanıma karşı korumaktır. Fikirleriniz, işinizin kalbidir ve onların güvenliğini sağlamak, sürdürülebilir bir gelirin ilk adımıdır.
Biliyoruz, hukuki süreçler ve teknik terimler yorucu gelebilir. “Ben sadece yaratmak istiyorum, evraklarla uğraşmak değil!” dediğinizi duyar gibiyiz. İşte bu yüzden, dijital pazarlama ve girişimcilik uzmanlığı bakış açısıyla, bu makalede size karmaşık hukuki dili basitleştirilmiş, uygulamaya dönük 7 adımda telif hakkı ve fikir ürünleri koruma yöntemlerini sunacağız.
Bu rehber, fikri mülkiyetinizi (Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları) bir profesyonel gibi nasıl yöneteceğinizi, hangi kalkanları kullanacağınızı ve ihlal durumunda hangi yolları izleyeceğinizi adım adım gösteriyor. Hazır olun, yaratıcılığınızın meyvelerini güvenle toplama zamanı!
1. Fikir Ürünü Nedir ve Neden Korunmalıdır? (Temel Kavramlar)
Fikir ürünleri, bireyin zihinsel çabası sonucu ortaya çıkan ve somutlaşan her türlü eserdir. Bir müzik parçası, bir marka adı, bir iş modeli algoritması veya özgün bir web sitesi tasarımı… Bunların tamamı, sizin yarattığınız birer değerdir ve finansal özgürlüğe giden yolda en büyük sermayenizdir.
Peki, bu değeri neden korumalıyız? Koruma, sadece çalınmayı önlemekle kalmaz, aynı zamanda eserinizi ticari bir varlığa dönüştürmenize, lisanslamanıza ve bu yolla pasif gelir elde etmenize olanak tanır. Korunmasız bir fikir, hızla kopyalanabilir ve pazar değerini kaybedebilir. Girişimcilikte zaman, fikrin kendisi kadar değerlidir.
Fikri Mülkiyetin Üç Ana Ayağı: Telif, Patent ve Marka
Fikri mülkiyet kavramı genellikle karıştırılır, ancak üç temel kategoriye ayrılır:
- Telif Hakkı (Fikri Haklar): Edebi ve sanatsal eserleri (kitap, müzik, yazılım kodu, film, fotoğraf, resim vb.) korur. Eserin yaratıcısı otomatik olarak hak sahibidir. Türkiye’de 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile düzenlenir.
- Patent/Faydalı Model (Sınai Haklar): Yeni, sanayiye uygulanabilir ve buluş basamağı içeren teknik buluşları korur. Yazılımın kendisi genellikle telif hakkıyla korunurken, yazılımdaki işlevsel süreç veya algoritma patentle korunabilir.
- Marka Tescili (Sınai Haklar): Bir işletmenin mal veya hizmetlerini diğerlerinden ayırt eden işaretleri (isim, logo, slogan) korur. Girişimcilikte en somut koruma kalkanıdır.
Girişimci olarak genellikle Telif Hakkı (içerik ve kod için) ve Marka Tescili (işletme adı ve kimliği için) konularına odaklanmanız gerekir.
Girişimciler İçin Fikri Mülkiyetin Finansal Değeri
Fikri mülkiyetiniz, bilançoda görünmeyen ama en değerli varlığınızdır. Eğer bir mobil uygulama geliştirdiyseniz, uygulamanın kodu telif hakkıyla, uygulama adı ve logosu marka tesciliyle korunur. Bu korumalar size şunları sağlar:
- Tekel Hakkı: Eseri sadece sizin kullanma, çoğaltma ve dağıtma hakkınız olur.
- Lisans Geliri: Başka şirketlere veya kişilere eseriniz için kullanım izni (lisans) satarak pasif gelir elde edebilirsiniz.
- İşletme Değeri: Yatırımcılar ve alıcılar, fikri mülkiyeti tam olarak korunan şirketlere daha yüksek değer biçerler.
2. Telif Hakkı Başlangıcı: Otomatik Koruma ve Tescil
Telif hakkı, diğer sınai mülkiyet haklarından (patent, marka) farklıdır; bir eserin ortaya çıkmasıyla kendiliğinden doğar. Yani, bir şiir yazdığınız an, bu şiir otomatik olarak telif hakkıyla korunmuş olur. Ancak otomatik koruma, ispat yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
Eserin Doğumuyla Gelen Otomatik Koruma (Kayda Gerek Yok)
FSEK’e göre, bir eserin korunması için herhangi bir devlet dairesine başvuru yapılması zorunlu değildir. Bir içerik oluşturucusu olarak, fotoğrafınızı çektiğiniz, makalenizi yayımladığınız an koruma başlar. Peki, ihlal durumunda kendinizi nasıl ispat edeceksiniz?
- İspat Zorunluluğu: Mahkemede hak iddia edebilmeniz için eserin size ait olduğunu ve sizin tarafınızdan daha önce yaratıldığını kanıtlamanız gerekir.
- Kanıt Yöntemleri: Dijital dosya tarihleri, e-posta gönderimleri, noter tasdiki veya dijital zaman damgası gibi yöntemlerle eserin yaratıldığı zamanı belgeleyin.
İsteğe Bağlı Tescil Süreci (Kayıt ve Tescil Belgesi)
Otomatik koruma var olsa bile, eserinizin sahipliğini kanıtlamayı kolaylaştırmak amacıyla tescil yaptırabilirsiniz. Türkiye’de bu süreç Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Telif Hakları Genel Müdürlüğü (T.H.G.M.) aracılığıyla yürütülür.
Tescil, özellikle yazılım, bilimsel eserler ve sinema eserleri gibi ticari değeri yüksek ürünler için önerilir. Tescil, size bir sahiplik karinesi (yasal varsayımı) verir, yani eserin size ait olduğu varsayılır ve itiraz eden tarafın aksini kanıtlaması gerekir.
Adım Adım Başvuru (Bilgilendirme Amaçlı)
- Gerekli Belgeleri Hazırlayın: Eserin somutlaştırılmış hali (CD, basılı kopya, dosya), başvuru formu ve kimlik bilgileri.
- Harç Ödemesi: Kanunla belirlenen harç miktarını ödeyin.
- Başvuru ve İnceleme: Başvurunuz incelenir. Eksik yoksa Kayıt-Tescil Belgeniz düzenlenir.
Uyarı: Bu süreç, size ek bir koruma sağlamaz, sadece ispat kolaylığı sunar. Hukuki süreçleri sadeleştirmekte büyük rol oynar.
3. Dijital Çağda Fikir Ürünlerini Koruma Yöntemleri (Proaktif Stratejiler)
Girişimciler ve içerik üreticileri için riskler dijital ortamda katlanarak artmıştır. Bir kod bloğu saniyeler içinde kopyalanabilir, bir e-kitap dakikalar içinde dağıtılabilir. Bu yüzden geleneksel yöntemlere ek olarak dijital koruma stratejilerini benimsemek zorundayız.
Zaman Damgası (Timestamp) ve Blok Zinciri (Blockchain) Kullanımı
Zaman damgası, bir dijital belgenin belirli bir tarihte ve saatte var olduğunu ispat etmenin en güvenilir yoludur. Bu, eserinizi sizden sonra kopyalayanların iddialarını çürütmek için hayati önem taşır.
a) Güvenilir Elektronik Zaman Damgası (ETDS)
Türkiye’de ETDS hizmetleri, noterler veya yetkilendirilmiş kuruluşlar (TÜBİTAK gibi) tarafından sunulur. Bu hizmet, eserinizi imzalar ve bir “güvenilir zaman” kaydı oluşturur. Bu kayıt, dijital ortamda eserin yaratım tarihine dair güçlü bir kanıttır.
b) Blockchain ile Merkeziyetsiz Kayıt
Son yıllarda, fikri mülkiyetin korunmasında blok zinciri teknolojisi hızla önem kazanmıştır. Eserinizi (veya eserinizin hash değerini) merkeziyetsiz bir deftere (örneğin Ethereum veya özel IP blok zincirleri) kaydetmek, bilginin değiştirilemez ve sonsuza kadar var olmasını sağlar.
- Avantajı: Merkezi bir otoriteye bağlı değildir. Uluslararası geçerliliği ve ispat gücü yüksektir.
- Nasıl Çalışır: Dosyanızın parmak izi (hash) alınır ve bu bilgi zincire işlenir. Bu sayede, eserin var olduğu tarih ve içerik, blok zincirinde mühürlenir.
Sözleşmeler ve Gizlilik Anlaşmaları (NDA)
Fikir ürünleriniz, bir ekiple çalışırken, yatırımcılarla görüşürken veya dış kaynak (freelancer) kullanırken ifşa olabilir. Bu durumlarda, hukuki koruma kalkanınız Gizlilik Anlaşmaları (NDA) ve Hizmet Sözleşmeleri olacaktır.
a) Tedbirli Olun: NDA İmzalayın
Yeni bir fikri bir potansiyel yatırımcıya, geliştiriciye veya iş ortağına sunmadan önce mutlaka kapsamlı bir NDA imzalatın. NDA, ifşa edilen bilgilerin gizli kalacağını ve ticari amaçlarla kullanılmayacağını garanti eder.
b) Çalışan Sözleşmeleri: Hak Devri
Eğer bir yazılımcı veya tasarımcı çalıştırıyorsanız, iş sözleşmenizin mutlaka, çalışan tarafından görev sırasında yaratılan tüm fikri mülkiyet haklarının (kod, tasarım, içerik vb.) şirketinize (size) devredildiğine dair net maddeler içermesi gerekir. Aksi takdirde, kodu yazan kişi hak iddia edebilir.
Vaka Analizi: Dijital Yayıncı Ayşe Hanım
Dijital pazarlama alanında uzmanlaşmış Ayşe Hanım, benzersiz bir eğitim serisi hazırladı. Serinin çalınma riskini en aza indirmek için sadece FSEK’e güvenmedi. İçeriği yayımlamadan önce bir ETDS hizmeti kullanarak her modülün zaman damgasını aldı ve kurs platformuna erişen her kullanıcıya, içeriğin telif haklarına tabi olduğuna dair yasal uyarılar içeren bir kullanıcı sözleşmesi (TOS) kabul ettirdi. Bu proaktif yaklaşım sayesinde, daha sonra içeriğini kopyalamaya çalışan bir rakibine karşı elinde güçlü bir ispat materyali bulundurabildi.
4. Marka Tescili ve Endüstriyel Tasarımın Rolü (Girişimci Kalkanları)
Telif hakkı eserin kendisini korurken, marka tescili sizin piyasadaki ticari kimliğinizi korur. Girişimcilikte, markanız, müşterilerinizle kurduğunuz güven bağının anahtarıdır.
Türkiye’de marka ve tasarım tescil süreçleri, Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) tarafından yönetilir. Bu, YMYL (Your Money Your Life) alanında faaliyet gösteren tüm girişimciler için atlanmaması gereken, zorunlu bir adımdır.
Marka Tescili: İsminizin ve Logonuzun Sigortası
Şirketinizin adı, logonuz, ürün adınız ve hatta kullandığınız sloganlar markanızın unsurlarıdır. Marka tescili, tescil edildiği mal ve hizmet sınıflarında (Nizza Sınıflandırması) adınızı başkalarının kullanmasını engeller. Eğer sadece telif hakkına güvenirseniz, logonuz kopyalanabilir ama rakibiniz o logoyu başka bir isimle piyasaya sürebilir.
Neden Erken Tescil Hayati Önem Taşır?
Marka hakkı, kural olarak, ilk başvuranın hakkıdır. İş fikrinizle ilgili piyasaya çıkmadan veya büyük bir pazarlama kampanyasına başlamadan önce marka araştırması yapın ve başvurunuzu tamamlayın. Aksi takdirde, adınızı duyurduktan sonra bir başkasının markayı tescil etmesi durumunda, tüm yatırımınız boşa gidebilir.
Risk Uyarısı: Marka tescili süreçleri zaman alıcıdır (ortalama 8-12 ay). Başvuru yaparken hangi sınıflarda koruma istediğinizi doğru belirlemek kritik öneme sahiptir.
Tasarım Tescili: Görsel Kimliğinizi Güçlendirme
Endüstriyel tasarım, bir ürünün veya bir ambalajın dış görünüşüyle ilgilidir (şekli, rengi, süslemesi, malzemesi). Eğer fiziksel bir ürün satıyorsanız veya bir mobil uygulamanın kendine özgü, ayırt edici arayüz tasarımı varsa, bu görsel öğeleri tasarım tescili ile koruyabilirsiniz.
Örneğin, bir kahve makinesi üreticisinin makinenin teknik işlevleri patentle korunurken, makinenin estetik ve ayırt edici dış şekli tasarım tescili ile korunur.
5. Uluslararası Koruma ve Yurt Dışı Pazarlara Açılma
Girişimciliğin doğasında uluslararası büyüme hedefi vardır. Dijital ürünleriniz saniyeler içinde tüm dünyaya ulaşabildiği için, koruma stratejinizi de küresel düşünmelisiniz. Unutmayın: Türkiye’de aldığınız tescil, genellikle sadece Türkiye sınırları içinde geçerlidir.
Bern Sözleşmesi ve Evrensel İlke
Telif hakları konusunda küresel bir kolaylık mevcuttur. Türkiye’nin de taraf olduğu Bern Sözleşmesi (Berne Convention), eser sahiplerine “ulusal muamele” ilkesini sağlar. Yani, sözleşmeye üye 170’ten fazla ülkede, Türk vatandaşı bir eser sahibi, o ülkenin vatandaşlarıyla aynı koruma haklarına sahip olur.
Bu, yazılı içerikleriniz ve sanatsal eserleriniz için ek bir tescil gerekmediği anlamına gelir; ancak ispat için hâlâ yerel prosedürler (zaman damgası gibi) önemlidir.
Marka ve Patent İçin: Madrid Protokolü ve PCT Başvuruları
Marka ve patent söz konusu olduğunda durum değişir. Her ülkenin kendi tescil sistemi vardır. Uluslararası koruma için iki temel kolaylaştırıcı sistem mevcuttur:
a) Marka: Madrid Protokolü
Madrid Sistemi, tek bir başvuru ile birden fazla üye ülkede marka tescili talep etmenizi sağlar. TÜRKPATENT üzerinden başvurunuzu yaparak, seçtiğiniz ülkelerde markanızın incelenmesini sağlayabilirsiniz. Bu, her ülkede ayrı ayrı ve yüksek maliyetli başvuru yapma zorunluluğunu ortadan kaldırır.
b) Patent: PCT (Patent İş Birliği Anlaşması)
Patent için de benzer şekilde, PCT başvurusu yaparak 150’den fazla üye ülkede aynı anda koruma talebinde bulunabilirsiniz. PCT, başvurunuzu uluslararası düzeyde inceletmenize ve daha sonra seçtiğiniz ülkelerde ulusal aşamaya geçmenize olanak tanır.
Önemli Not: Uluslararası tescil maliyetli ve karmaşık olabilir. Bu süreçlere girmeden önce hedef pazarlarınızı iyi belirlemeli ve bir Fikri Mülkiyet Vekilinden destek almalısınız.
6. Dijital İhlallere Karşı Geri Çekme Mekanizmaları
Koruma yöntemlerinin ne kadar güçlü olursa olsun, dijital dünyada ihlallerin önüne geçmek neredeyse imkansızdır. Önemli olan, ihlal gerçekleştiğinde hızlı ve etkili tepki verebilmektir. Bu, finansal okuryazarlığın bir parçasıdır: Haklarınızı korumak için harekete geçmeyi bilmek.
Kanıt Toplama ve Dijital Delil Yönetimi
Bir ihlali fark ettiğinizde yapacağınız ilk iş, durum tespiti ve kanıt toplamadır. Bu kanıtlar mahkeme sürecinde veya ihtarname gönderirken kullanılacaktır.
- Ekran Görüntüleri ve URL Kayıtları: İhlalin gerçekleştiği web sitesi veya sosyal medya profilinin ekran görüntüsünü alın. URL’yi ve yayınlanma tarihini kaydedin.
- Noter Tespiti: İhlalin varlığını ve içeriğini hukuken geçerli hale getirmek için noter tespiti yaptırmak en güvenilir yöntemdir. Noter, web sitesini ziyaret eder ve durumu resmen tutanak altına alır.
- İçerik Karşılaştırması: Kendi eserinizi (zaman damgalı veya tescilli kopyanızı) ihlal edilen içerikle karşılaştırın. Kopyalamanın boyutunu ve kapsamını netleştirin.
İhtarname Gönderme ve Uzlaşma Girişimleri
Her zaman mahkemeye gitmek zorunda değilsiniz. Çoğu ihlal, ciddi bir ihtarname ile çözülebilir. Bir avukat aracılığıyla gönderilen, ihlali detaylandıran ve belirli bir süre içinde içeriğin kaldırılmasını talep eden bir ihtarname, caydırıcı etki yaratır.
İhtarname başarılı olmazsa veya ihlal eden taraf uzlaşmaya yanaşmazsa, hukuki yolları (hukuk ve ceza davaları) kullanmanız gerekebilir. Bu aşamada, fikri mülkiyet hukuku konusunda uzmanlaşmış bir avukattan destek almak zorunludur.
Platform Bazlı Kaldırma Talepleri (DMCA ve Benzeri)
Dijital pazarlama ürünleriniz çalındığında, en hızlı çözüm genellikle içeriğin yayımlandığı platformla doğrudan iletişime geçmektir:
- DMCA (Digital Millennium Copyright Act): Eğer ihlal eden içerik ABD merkezli bir sunucuda veya YouTube, Google, Facebook gibi platformlarda yayımlanıyorsa, DMCA kaldırma talebi (Takedown Notice) gönderebilirsiniz. Bu süreç, genellikle mahkeme sürecinden çok daha hızlıdır.
- Pazar Yerleri: Amazon veya Etsy gibi e-ticaret sitelerinde ürün görselleriniz veya tasarımlarınız kopyalanmışsa, bu platformların kendi fikri mülkiyet koruma programları üzerinden şikayet oluşturun.
7. Koruma Maliyetleri ve Bütçe Yönetimi (Finansal Okuryazarlık)
Girişimciler genellikle fikri mülkiyet korumasını bir maliyet kalemi olarak görürler, oysa bu, işinize yaptığınız bir sigorta yatırımıdır. Finansal okuryazarlık gereği, riskleri yönetmek için bu bütçeyi doğru planlamalısınız.
Maliyet Etkin Koruma Stratejileri
Her fikri aynı ölçüde korumanıza gerek yok. Değerli varlıklarınızı önceliklendirin:
- Kritik Marka Kimliği (Yüksek Öncelik): Şirket adınızı ve logonuzu ilk günden itibaren tescil ettirin. Bu, en temel ve zorunlu korumadır.
- Çekirdek Teknoloji (Orta Öncelik): Eğer bir patent başvurusu çok pahalıysa ve eserin ömrü kısaysa (mobil uygulama gibi), patent yerine ticari sırları koruma (NDA) ve hızlı tescile odaklanın.
- İçerik (Düşük Maliyetli ve Sürekli): Sürekli ürettiğiniz blog yazıları ve videolar için pahalı resmi tescil yerine, dijital zaman damgası veya blok zinciri kaydı gibi düşük maliyetli, hızlı ve yüksek ispat gücüne sahip çözümleri tercih edin.
Avukat Desteği: Ne Zaman Gerekli?
Kendi başınıza tescil başvurusu yapabilirsiniz, ancak özellikle patent, uluslararası marka ve ihlal durumlarında profesyonel hukuki destek almak zorunludur. Yanlış yapılan bir başvuru, on binlerce liralık kaybınıza neden olabilir.
Unutmayın ki bu makalede yer alan bilgiler hukuki tavsiye niteliği taşımamaktadır. Fikri mülkiyet süreçleri ülkeye ve eserin türüne göre ciddi farklılıklar gösterir. Girişiminizin hukuki zeminini sağlamlaştırmak için mutlaka bir Fikri Mülkiyet Hukuku uzmanına danışmalısınız.
YMYL Uyarısı: Fikri mülkiyet haklarının ihlali durumunda ciddi mali ve hukuki sonuçlarla karşılaşabilirsiniz. Koruma yöntemlerini uygulamadan önce yetkili kurumların (TÜRKPATENT, THGM) güncel yönergelerini kontrol edin ve kişisel durumunuza uygun yasal tavsiye alın.
Sonuç: Fikrinizi Koruma Kalkanınızı Şimdi Oluşturun
Tebrikler! Artık fikri mülkiyet dünyasının labirentlerinde nasıl hareket edeceğinizi biliyorsunuz. Girişimcilik sadece yenilik yapmak veya iyi pazarlama stratejileri kurmak değildir; aynı zamanda bu yenilikleri rakiplerden ve kopyacılardan koruma becerisidir.
Fikir ürünlerinizi korumak, sadece yasal bir gereklilik değil, aynı zamanda pasif gelir akışı oluşturmak, şirketinizin değerini artırmak ve uzun vadede finansal özgürlüğe ulaşmak için attığınız en sağlam adımlardan biridir. Telif hakkınız, markanız ve tasarımlarınız, sizin için yorulmadan çalışan birer varlıktır.
Şimdi sıra sizde! Yaratıcılığınızın kopyalanmasına izin vermeyin. Hangi fikri ürünlerinizin korunmaya en çok ihtiyacı olduğunu belirleyin, bir NDA taslağı hazırlayın ve en azından işletme adınız için marka ön araştırmasına başlayın. Fikri mülkiyetinizi yönettiğinizde, sadece kendinizi değil, aynı zamanda yaratıcılığınızın geleceğini de güvence altına almış olursunuz. Başarılar dileriz!
Sık Sorulan Sorular (FAQ)
Telif hakkı tescili zorunlu mudur?
Hayır, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na (FSEK) göre telif hakkı, eser ortaya çıktığı an otomatik olarak doğar. Tescil zorunlu değildir, ancak ispat kolaylığı sağlamak ve resmiyet kazandırmak amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne isteğe bağlı kayıt ve tescil yapılabilir.
Telif hakkı ile patent arasındaki temel fark nedir?
Telif hakkı edebi ve sanatsal eserleri (kitap, müzik, yazılım kodu, makale) korurken; patent, yeni ve sanayiye uygulanabilir teknik buluşları ve işlevsel süreçleri korur. Telif hakkı eserin ifade biçimini korur, patent ise buluşun işlevini ve özünü korur.
Bir blog yazısı veya e-kitap için en etkili koruma yöntemi nedir?
Edebi eserler (blog yazısı, e-kitap) için otomatik telif hakkı geçerlidir. Ancak ispat gücünü artırmak için yayımlamadan önce bir Noter tasdiki veya güvenilir bir Elektronik Zaman Damgası (ETDS) hizmeti kullanmak en etkili yöntemdir. Ayrıca web sitenizde net telif hakkı beyanları bulundurmalısınız.
NDA (Gizlilik Anlaşması) ne zaman kullanılmalıdır?
NDA, henüz kamuya açıklanmamış, ticari sır niteliğindeki bilgileri (iş planları, yazılım algoritmaları, prototipler, yatırım görüşmeleri) üçüncü bir tarafla paylaşmadan hemen önce kullanılmalıdır. NDA, bilginin gizli kalmasını ve izinsiz kullanılmamasını yasal olarak zorunlu kılar.
Türkiye’de tescil ettiğim marka yurt dışında da korunur mu?
Hayır. Marka tescili, genellikle tescil edildiği ülkenin sınırları içinde geçerlidir. Yurt dışında koruma sağlamak için hedef ülkelerde ayrı ayrı başvuru yapmanız veya Madrid Protokolü gibi uluslararası kolaylaştırıcı sistemleri kullanmanız gerekir. Telif hakları için ise Bern Sözleşmesi uluslararası koruma sağlar.
Fikri mülkiyet ihlali fark ettiğimde ilk olarak ne yapmalıyım?
İhlal durumunda ilk adım, ihlalin somut kanıtlarını (ekran görüntüsü, URL, yayın tarihi) toplamak ve mümkünse Noter tespiti yaptırmaktır. Ardından, bir avukat aracılığıyla ihlal eden tarafa ihtarname göndererek içeriğin kaldırılmasını talep etmelisiniz. Dijital platformlarda (YouTube, Instagram) ise platformun kendi kaldırma mekanizmalarını kullanabilirsiniz.
